SAGIPIN MO AKO, ONIE

“Sagipin mo ko, Onie. Please. Di ko kaya. Di ako handa.” Bahagyang nakaangat ang kanang kamay ni Luke, malambot ang pagkakahawak sa namamawis na Pale, nakadantay sa kahoy na mesa, umiiyak. Hindi ko alam ang gagawin. Ang ingay-ingay noon ng paligid ng Martin’s sa Antipolo pero parang sa pandinig ko, tumahimik ang lahat, bumagal ang lahat.

Iyung mga magtotropa na nasa kabilang mesa, na sa kalasingan yata ay hindi na alam na halos sampung beses na nilang kinakantahan ng Hapi-Bertday-Nawa’y-Malasing-Mo-Kami ang isa sa kanila na may birthday, ba’t ngayon ay parang naka-mute na ang kantahan nila at tawanan. Iyung babaeng singer ng restobar na ang line-up sa videoke ay halos makabisado na namin dahil paulit-ulit lang naman tuwing Biyernes ang line-up niya, di ko na matukoy ngayon kung ano ang kinakanta. Iyung aleng naglalako ng mani, tsitsaron, at balut sa loob ng restobar na suki namin, hindi ko na yata napansin kung nag-alok nga siya sa amin kanina pa, naroon na siya sa kabilang mesa.

Bakit parang tumahimik ang lahat? Bakit parang bumagal ang lahat?

At unti-unting nagkaroon ng kalinawan sa akin ang biglang naging pagbabago sa hitsura ni Luke. Nangayayat siya nang husto ilang buwan na ang nakakalipas bago nakabawi ulit nang bahagya ang kanyang katawan. Hindi mawala-wala ang ubo niya. Unti-unti ring nagbago ang kulay ng kanyang balat.

Tangna kasi Luke, bakit ngayon? Alam mong may kailangan pa akong gawin. Hindi Biyernes ngayon, Luke. May pasok ako bukas. Gusto ko iyong sabihin sa kanya. Pero hindi na iyon ang mahalaga. Biglang gusto kong kalimutan ang tambak na paper works na kailangan kong atupagin para sa accreditation bukas. Ngayon ako pinakakailangan ni Luke. Ngayon. Baka wala nang bukas. Pero ano ang dapat kong isagot? Ano ba’ng alam ko?

***

Pag-uwi, nag-search agad ako ng tungkol sa HIV/AIDS. Hindi ako pinatulog ng pag-amin ni Luke kanina kahit na may pasok pa ako kinabukasan. Bahala na. Isinantabi ko muna ang inuwi kong tambak na papel na dapat isaayos para sa accreditation ng college kung saan ako nagtatrabaho at nagtuturo.

Wala raw lunas, sabi ng lahat ng mga website na napuntahan ko. Inulit-ulit kong basahin iyon. Walang lunas. Kahit na bago pa man ako mag-search ay alam ko na.

Sagipin mo ko, Onie.

Binabagabag ako nang paulit-ulit ng mga salitang iyon. Ngayon niya lang sinabi sa akin. Higit isang taon na pala nang makompirmang positive siya. Hindi siya nagsabi sa akin agad. Masyado raw siyang duwag. Sabi ko, ako pa na pinakamalapit mong kaibigan, ako pa ang hindi mo kaagad napagsabihan, bakit? Hindi raw ganoon iyon. Mahalaga raw akong tao at ayaw niyang masaktan ako. E, ano ang ngayon? sabi ko. Hindi na siya kumibo. At inalo ko na lang ang sarili na hindi na ito tungkol sa nararamdaman ko. Na higit na ito sa pag-aalala sa nararamdaman ko.

At bigla kong naalala na hindi lang pala iyon ang unang pagkakataong nasabi niya sa akin ang salitang sagipin. Noong grade six kami, noong halos ibigti na siya ng tatay niyang si Mang Agapito matapos makita ang mga pinag-ipunan niyang laruang barbi at paper doll noon pang grade five kami na isinilid niya sa pinakatatago-tago niyang kahon kung nasaan din ang mga liham ni Miguel sa kanya. Iyung maliit na kahon na lata na orihinal na pinaglagyan ng biskuwit.

Naroon akong nakamasid. Sinampal siya ng tatay niya, at nang magkaroon siya ng pagkakataon ay itinakbo niyang palabas ng bahay nila ang kahon. Nang hahabulin na siya ni Mang Agapito ay inawat ito ni Aling Rosing, ang kanyang nanay. Naroon ako sa labas, palihim na nakadungaw sa pintuan. Nakita ko kung paano siya murahin, sampalin, at hagupitin ng sinturon ng kanyang tatay. Ibinato niya sa akin ang kahon nang makatakbo siya palabas.

Onie. itago mo. Sagipin mo. Alam ko na ang ibig niyang sabihin. Hindi ganoon kahalaga ang mga manika kahit na matagalan ding pag-iipon ang ginagawa niya mabili lang ang mga iyon. Pero iyong mga sulat ni Miguel, ‘yung kababata rin namin, alam kong mahalagang-mahalaga iyon sa kanya. Itinatago pa nila iyon sa may air conditioner nila Aling Neri pagtapos sa eskuwela, iyong kapitbahay naming mayaman. Wala silang tagapag-abot o tagapag-ugnay. Doon nila iniiwan ang mga liham sa isa’t isa. Basta kapag naglalakad na kami pauwi, dadaan kami sa likod-bahay nila Aling Neri para tingnan kung may iniwang liham si Miguel para kay Luke sa isang siwang sa may aircon.

Tatlong liham lang iyon, tandang-tanda ko. Iyung dalawang liham, liham ng pagtatapat. I love you, Luke. Gusto ko lagi nakikita ngiti mo… Wag ka mag-alala, di naman malalaman ng ibang tao. Hindi naman sila kasi dapat nagsusulatan dahil lagi naman silang nagkikita noon doon din sa likod-bahay nila Aling Neri. Kapag kasabay ko noon pauwi si Luke galing eskuwela at nakita ko nang nakatayong nag-aabang si Miguel sa lugar na iyon, binibilisan ko na ang lakad ko, saka ako lilingon, ngingiti, at kakaway kapag nakalagpas na sa kanila.

Tapos bigla na lang naging mahigpit kay Miguel ang mga magulang niya. Sinusundo na siya kapag uwian na. Kaya iyon, minsan na lang sila pagtagpuin ng panahon sa likod-bahay nila Aling Neri.

Hindi na nasundan ang liham. Iyong huling liham, pamamaalam na. Luke, paalis na kami to Canada next Saturday. Sana maging masaya ka. Di na ulit ako makakasulat. Wala nang I love you. Hindi na bumalik si Miguel kahit kailan. Kaya alam kong mahalagang-mahalaga ang mga liham na iyon. Pero noong hapon na natanggap niya ang huling liham at inabot kami ng gabi sa likod-bahay nila Aling Neri dahil sa pag-iyak niya, niyakap ko siya.

Nandito lang ako, sabi ko, hindi naman ako aalis. At nanatili kaming magkaibigan hanggang ngayong medyo hindi na rin matatawag na “bata”. Ilang taon ding inulit-ulit niya sa akin ang pangalang Miguel kahit hanggang mag-high-school na kami. At di ko rin makakalimutang binabanggit niya pa rin ang pangalang iyon kahit pa noong nagkaroon siya ng karelasyong binatilyong tricycle driver na nagngangalang Glenn.

Musta na kaya si Miguel ngayon? Ano na kayang balita kay Miguel? Makikilala pa kaya ako ni Miguel kung sakaling uuwi siya ngayon dito?

Hindi ko nga alam kung hanggang ngayon bang nagsitandaan na kami’t lahat ay anino pa rin para kay Luke ang pag-alis ni Miguel.

“Canada? Talaga?” tanong ko sa kanya noong ibinalita niya sa aking makakapagtrabaho na siya sa ibang bansa. Biyernes iyon, sa Martin’s tulad ng dati.

“Ay, syet. Naaalala ko si Miguel. Di ba sa Canada sila pinetisyon dati? ‘Wag mong sabihing umaasa ka pa rin.” Tawa ako noon nang tawa. Biniro ko lang siya pero ang totoo, gusto ko talagang itanong kung itinatago pa rin ba niya ang tatlong liham.

“Gago, antagal-tagal na n’un. Letse ka.” sagot niya sa akin.

Pagkatapos ng isang linggo ay lumipad na siya. Sumama pa ako sa paghatid sa airport.

“Ingat, Luke-Loka-Loka. Malawak ang Canada, pero sana matagpuan mo d’un ang Miguel ng buhay mo.”

“Kung hindi ka rin dilang-demonyo, e di sana totoo!” iyon ang sabi niya bago nag-flying-kiss sa kanyang Mama, maliit na pamangking babae, at anak-anakang batang lalaki.

At pagkatapos lang ng halos isang taon, nagulat akong umuwi siya ng Pinas. Hindi niya sinabi sa akin nang direkta kung bakit. Basta raw nahirapan siya sa trabaho kaya umuwi na lang.

“Ang sabihin mo, hindi mo lang kasi natagpuan si Miguel doon.”

“Demonyo ka kasi.” at saka ulit siya tatawa bago tagayin ang namamawis na Pale.

Siya lang ang kaisa-isang taong magsasabi sa akin na demonyo ako nang hindi ako magagalit o masasaktan. Kasi alam ko kung gaano siya kabuting tao. At kung ikukumpara sa kanya, demonyo nga ako. Kaya nga noong sabihin niya sa akin na sagipin ko siya, parang gusto kong magbiro ng “Ako, sa akin? Magpapasagip ka sa demonyo? Di ba si Luke ka? Si Lukas sa Bible doktor, ba’t sa ‘kin ka papasagip?” Pero alam kong seryoso siya noong mga sandaling iyon.

Mabuting tao si Luke. Saksi ako sa lahat. Dalawang bata ang sinuportahan ni Luke sa pag-aaral. Isang batang lalaki, isang batang babae. Iyong batang lalaki, nagtatrabaho na sa Oman. Iyong isa naman, nang makatapos ng high school ay nabuntis. Tinuring niya pa ring anak ang naging anak ng bata. Siya pa halos ang gumastos sa pagpapabinyag.

Noong naghihingalo na ang tatay ni Luke sa ospital dahil sa colon cancer, naroroon ako. Hawak-hawak ni Luke ang kamay ni Mang Agapito. Ambaho ng hininga ng tatay niya. Sa bibig na lang kasi lumalabas ang lahat ng dumi.

“L-uke… so-rry..”

Inilapit pa ni Luke ang mukha kay Mang Agapito, umiiyak habang hinahaplos ang ulo nito. Naisip ko kung paano pa niya nagagawa iyon. Noong high school kami at unang beses na sumali sa Miss Gay Pangkalawakan si Luke, sumugod ang tatay niya sa plaza kung saan nagaganap ang pageant. Q and A portion pa iyon at si Luke ang nakasalang sa mikropono. Walang nakapigil kay Mang Agapito, kinaladkad siyang pababa ng stage, ihinagis sa mga tao ang wig, at hinubad nito ang gown ng anak. Ilang taon na noong patay si Aling Rosing, ang nanay ni Luke. Wala nang umaawat kay Mang Agapito nang mawala si Aling Rosing.

“Hindi ka na tumigil magbigay ng kahihiyan!”

Noong pasaway-sayaw na kumakanta si Luke ng Proud Mary ni Tina Turner sa videoke noong birthday ng isang kapitbahay, nagpapalakpakan ang lahat habang pasayaw-sayaw siya ng kagaya ng kay Tina Turner habang kumakanta. Rowlin’, rowlin’, rowlin’ on the river… Narinig agad iyon ng tatay niya kaya lumusob ito at kinaladkad ulit siyang pauwi. Wala namang gustong umawat kay Mang Agapito. Wala kayong pakialam! lagi nitong isinisigaw.

Nalulong din sa bato si Mang Agapito at lahat halos ng naipundar na gamit ni Luke ay unti-unting nawala. Iyong LED TV, ref, washing-machine, pati ang water-dispenser na huli niyang binili, unti-unting ibinenta ng tatay niya dahil wala nang maipambili ng bato. Iyong naipon ni Aling Rosing sa halos dalawang dekada ng pagtatrabaho sa munisipyo, nasimot. Noong nakarelasyon ni Luke si Glenn at unang beses dumalaw iyong tao sa bahay nila, bigla na lang binasagan ni Mang Agapito ng bote ng Empi ang ulo ni Glenn. Hindi na nagpakita si Glenn kay Luke pagkatapos ng araw na iyon.

Kaya ganoon na lang ang paghanga ko sa kanya noong gabing nag-aagaw-buhay na si Mang Agapito. Hindi ko kayang gawin iyon kung ako ang nasa sitwasyon ni Luke.

“Pinapatawad na kita, Tatay.”

Sana ganoon lang din kadali ang lahat, naiisip ko ngayong nakaharap pa rin ako sa laptop, nagbabasa at nanonood ng lahat ng tungkol sa HIV/AIDS.

Sana ganoon lang kadali ang pagsagip. Sagipin mo, Onie. Ibabato niya ang kahon na lata sa lupa at saka ko dadamputin. Ilalagay ko sa ilalim ng papag namin. Sasabihin ko pa kay Mama na ‘wag gagalawin iyon dahil hindi sa akin at ipinatago lang. At kapag tinanong na sa akin ni Luke kung nasaan ang kahon, o nasaan ang mga liham, sasabihin ko lang sa kanya nang buong pagmamalaki na “Heto. Walang kahit anong gasgas ang kahon. Walang ni alikabok ang mga manika. Walang ni katiting na amag ang mga liham. Safe na safe.”

Pero hindi. Hindi siya kahon na kaya kong kipkipin sa ilalim ng papag. Liham siyang unti-unting natutupok ng apoy at wala akong magawa. Paano ko siya sasagipin? Sasagipin ko siya mula sa ano? Hindi ako makatulog. Sagipin mo ko, Onie.

Sa desperasyon kong malaman ang mga bagay tungkol sa sakit ni Luke ay kung saan-saang website ako napadpad. Nalaman kong si Freddie Mercury, ang lead singer ng bandang Queen ay namatay dahil din sa sakit na iyon. Pati na ang pilosopong Pranses na si Michel Foucault. Kaya nalaman ko rin ang tungkol kay Herve Guibert, iyong manunulat at photographer na Pranses na naging matalik na kaibigan ni Foucault.

AIDS din pala ang kinamatay ni Guibert. Matapos siyang ma-diagnose ng sakit na iyon, nagpakasal siya sa isang kaibigan na nagngangalang Christine para lang maipasa sa kanya at sa dalawa nitong anak ang mga ari-arian ni Guibert. Habang palala nang palala ang kondisyon niya ay ifinilm niya ang sarili habang nakikipaglaban sa kamatayan sa bahay niya. Bago siya mamatay, nailathala ang nobela niyang pinamagatang “To the Friend Who Did Not Save My Life”. Sa ganitong paraan kaya, ay masasagip ko si Luke? Inisip ko nang inisip kung paano.

Bigla ko ring naalala na may nabasa akong autobiography ni Jamaica Kincaid tatlong taon na yata ang nakakaraan tungkol sa kapatid niyang namatay rin sa AIDS. Hindi ko na makita. Pero hindi ako mapakali. Hinanap ko. At sa halos tatlumpung minuto yata ng paghahanap ay nakita ko ang kopya ko ng librong iyon sa inaalikabok na estante sa kuwarto. “I became a writer out of desperation, so when I first heard my brother was dying I was familiar with the act of saving myself: I would write about him. I would write about his dying.” Iyon ang linyang pinakatumatak sa akin.

Hindi ko na napatay ang laptop na nakabukas sa tab kung nasaan ang website tungkol kay Guibert. Marami-rami rin akong nainom kanina sa Martin’s. Nakatulugan ko na ang pagbabasa kay Kincaid.

Tanghali na nang magising ako. Hindi ako nakapasok. Umuulan nang malakas. Wala na naman akong nagawa kundi ang umiyak.

Sagipin mo ko, Onie. Please. Di ko kaya. Di ako handa. Naririnig ko ulit sa isip ang sinabi niya.

***

Nang sumunod na Biyernes, tulad ng dati, natagpuan ulit namin ang mga sarili sa Martin’s. Pero hindi katulad ng inasahan ko, medyo masiglang Luke ang nakaharap ko. Iyung Luke na pilit na nakakahanap ng positibo sa buhay sa kabila ng lahat.

“Sigurado ka ba, magbi-beer ka pa rin?” tanong ko sa kanya. Hindi siya kumibo, basta’t itinagay niya ulit ang Pale.

“Nami-miss ko na si Mama.” ang sabi niya bago napalingon sa stage at napansing wala roong kumakanta. Mukhang nag-break saglit ang singer ng Martin’s. Naala niya siguro iyong mga panahon na kinakausap siya ng kanyang mama, niyayakap, at sabay pa silang nag-iiyakan. Wala rin akong magawa sa tatay mo, anak. Pero alam ko, mahal ka pa rin niya. Siya pa rin ang tatay mo.

“Gusto kong kumanta.” sabi niya. Matagal ko na ring hindi siya naririnig kumanta. Mataas ang boses niya. Pambabae, pang-Tina-Turner.

“Sige. Go.”

            Pumunta siya sa entablado kung nasaan ang matangkad na upuan. Umupo siya roon, hinawakan ang mikropono pati na ang remote control, at saka siya namili sa songbook ng videoke. Nasurpresa ako sa intro ng kantang pinili niya. Bohemian Rhapsody. Paborito niya ring kantahin iyon.

            “Mama, just killed a man…”

            Nagbago ang boses niya, pero naaabot niya pa rin ang matataas na nota ng kanta. Buong damdamin niya iyong kinanta.

“Mama, life has just begun…”

At nang dumating na sa punto kung saan dapat ay kakantahin niya ang linyang “I don’t wanna die, sometimes I wish I never been born at all.” ay napahinto siya, natulala saglit, at bumaba ng stage. Bahagyang napalingon ang mga tao sa stage, marahil ay nagtaka kung bakit siya huminto, pero agad ding nagsibalik sa kani-kanilang ginagawa. Bumalik si Luke sa kinauupuan niya kanina at tumitig sa akin.

            “Okay ka lang?” tanong ko sa kanya. At hindi pa rin natinag ang pagtitig niya sa akin. Matagal-tagal din. Parang gustong maiyak. Hindi ko mawari. Hanggang sa napangiti siya. At ang ngiti ay biglang nag-evolve sa tawa. Tumawa siya nang tumawa. Hindi ko ma-gets kung bakit pero nakitawa na lang din ako.

            “Teka, bago ko makalimutan…” ang sabi niya. Hindi ko pa rin ma-gets. “Hindi ka siguro maniniwala.”

            “Sa alin?”

            At may kinuha siya sa loob ng kanyang messenger bag. Isang short brown envelop. Inilapag niya iyon sa kahoy na mesa at saka inilabas doon ang mga naninilaw na papel. Hindi ko alam kung ano iyon. Pero unti-unti kong nakilala. Mga liham ni Miguel. Sabi ko na nga ba’t pinakatago-tago niya pa rin ang mga papel na iyon.

Hindi ako nagsalita. Basta’t hinayaan ko na lang siyang magkuwento.

            “Nakita ko si Miguel sa Canada, Onie. Nakita ko siya.”

            “Talaga? Kumusta?”

            At ipinakita niya ang isang picture.

            “Si Miguel na ba yan? Ang taba!” sabi ko. Sa larawan, naroon din si Luke, katabi ni Miguel at ng isang Canadian na blonde ang buhok, at tatlong mga bata.

            “Nakapasyal pa ko sa bahay nila sa Vancouver. ’Yan ‘yung napangasawa ni Miguel doon, ‘yan ‘yung mga anak. O, di ba, ang ku-cute!” Ang ganda-ganda ng ngiti ni Luke noong mga sandaling iyon. Naalala ko tuloy noong mga panahong tanong siya nang tanong kung kumusta na kaya si Miguel. At least ngayon, alam niya na. At least ngayon, may kapanatagan na sa loob niya.

            “Masaya ako para kay Miguel.” Unti-unting naluha si Luke.

            Niyakap ko siya nang saglit at saka ko siya tinitigan. Hindi ko na rin maiwasang maluha. Bakit kasi, Luke, paano nangyari sa ‘yo ito? Ba’t sa ‘yo nangyari ito? Hindi mo ito deserved.

            Pagkatapos ay pinunas niya ang mga luha sa mga mata. Ngumiti siya at natawa pa. Kinuha niya ang bote ng Pale at inangat. Marahil, iyon na muna ang huling bote ng Pale na tatagayin niya. Nag-usap na kaming hindi na muna mag-iinom mula ngayon. Para rin sa kabutihan niya iyon. Sinabihan na siya ng doktor na mas kailangan niya na ngayong pag-ingatan ang kanyang atay.

            “Cheers!” sabi niya.

            Kinuha ko rin ang bote ko at ikinampay ito sa kanya. Gusto ko sanang banggitin ang tungkol sa sinabi niya sa akin noong nakaraang linggo. Sagipin mo ako, Onie. Gusto ko sanang sabihin sa kanyang, napakabuti mong tao, Luke, at lahat naman tayo ay mamamatay. At hindi ako ang makakasagip sa ‘yo dahil noon pa man ay sinagip ka na ng mabuting buhay na ipinamuhay at ipinamumuhay mo.

            Pero hindi ko na iyon sinabi sa kanya dahil alam kong alam na niya iyon.

            “Mabubuhay pa ako, Onie. May panahon pa ko para mabuhay.”

lahok sa 2018 Saranggola Blog Awards para sa Maikling Kuwento

 www.sba.ph